Spis treści
Tornado to jedno z najbardziej fascynujących i jednocześnie niebezpiecznych zjawisk atmosferycznych. Te wirujące kolumny powietrza mogą wyrządzać ogromne zniszczenia na swojej drodze, niszcząc wszystko, co napotkają. Warto dowiedzieć się, co to jest i jak powstaje tornado, ale również ważne jest poznanie różnych rodzajów tornad. Nie wszystkie tornada wyglądają tak samo, mogą one różnić się kształtem i rozmiarem. Biorąc pod uwagę różne kryteria można wskazać na kilka rodzajów tornad.
Skala wykorzystywana do pomiaru tornad
Tornada są często mierzone za pomocą skali Fujity (Fujita Scale) lub ulepszonej wersji tej skali, znanej jako Skala Enhanced Fujity (Enhanced Fujita Scale). Skala Fujita wykorzystywana jest do oceny największych tornad na świecie. Oba systemy oceniają tornada na podstawie obserwowanej siły wiatru i wyrządzonych szkód. Poniżej przedstawiam opis obu skal:
- Skala Fujity (Fujita Scale, F-skala): Skala Fujity, opracowana przez Tetsuyę Fujitę w 1971 roku, jest starszym systemem oceny tornad. Klasyfikuje tornada na podstawie oszacowanej prędkości wiatru, szkód w infrastrukturze i obiektach budowlanych. Skala Fujity składa się z pięciu kategorii: F0, F1, F2, F3 i F4-F5. Tornado F0 jest najmniejsze i najmniej destrukcyjne, podczas gdy tornada F4 i F5 są największe i najsilniejsze.
- Skala Enhanced Fujity (Enhanced Fujita Scale, EF-skala): Skala Enhanced Fujity została wprowadzona w Stanach Zjednoczonych w 2007 roku jako ulepszona wersja skali Fujity. EF-skala uwzględnia więcej czynników wpływających na wytrzymałość budynków, takich jak rodzaj konstrukcji i materiałów budowlanych. Skala ta klasyfikuje tornada na podstawie oszacowanej prędkości wiatru i wyrządzonych szkód. Skala Enhanced Fujity również składa się z pięciu kategorii: EF0, EF1, EF2, EF3, EF4 i EF5. Tornada EF0 są najmniejsze, a tornada EF5 są największe i najsilniejsze.
Obie skale mają na celu dostarczenie informacji o intensywności tornada i służą do oceny stopnia zagrożenia oraz wyrządzonych szkód. Jednak należy pamiętać, że te oceny są szacunkowe i opierają się na analizie szkód po tornadzie, a nie na bezpośrednich pomiarach prędkości wiatru.
Rodzaje tornad
Podział i rozróżnienie rodzajów tornad są dokonywane na podstawie różnych cech i charakterystyk tych gwałtownych zjawisk atmosferycznych. Analiza ich wyglądu, formacji, siły wiatru, obszaru występowania i innych czynników pozwala na klasyfikację tornad na różne kategorie. Przez lata meteorolodzy i badacze opracowali różne systemy klasyfikacji, które umożliwiają lepsze zrozumienie i monitorowanie tych niebezpiecznych zjawisk. Tornada mogą być rozróżniane na podstawie ich wyglądu i charakterystyk.
Dzięki różnym podziałom i klasyfikacjom możemy lepiej zrozumieć złożoność i zróżnicowanie tornad. Poznanie tych różnych rodzajów tornad jest niezwykle istotne dla meteorologów, naukowców i służb ratowniczych, gdyż pozwala na lepsze prognozowanie, monitorowanie i ostrzeganie przed nimi.
Tornado lądowe
Tornado lądowe to rodzaj trąby powietrznej, który powstaje nad lądem i dotyka bezpośrednio powierzchni ziemi. Charakteryzuje się tym, że jest wyraźnie widoczne i generuje obszar zniszczeń na terenie, przez który przechodzi. Tornado lądowe jest najbardziej powszechne wśród tornad i stanowi większość zarejestrowanych przypadków. Tornado lądowe wykazuje charakterystyczne cechy. Jego wygląd może być opisany jako wąski, lejowaty lejek powietrza, który wznosi się z dolnej części chmury burzowej i dociera do ziemi. Lejek tornada może mieć długość od kilkudziesięciu metrów do kilkunastu kilometrów, a średnica wynosi zazwyczaj od kilku do kilkuset metrów. Kształt tornada lądowego może być stożkowaty, wrzecionowaty lub walcowaty, w zależności od warunków atmosferycznych. Tornado lądowe ma tendencję do poruszania się z dużą prędkością, często przekraczającą 50 kilometrów na godzinę, choć prędkość ta może być znacznie większa w przypadku silniejszych tornad. Porusza się w charakterystycznej trajektorii, która może być prostoliniowa, łukowa lub nieregularna. Tornado lądowe zwykle trwa tylko przez kilka minut do kilkudziesięciu minut, chociaż zdarzały się przypadki, że trwało nawet kilka godzin.
Tornado wodne
Tornado wodne, znane również jako trąba wodna, to rodzaj trąby powietrznej, która powstaje nad powierzchnią wody, taką jak jeziora, rzeki, morza lub ocean. Charakteryzuje się tym, że jego formacja i siła są związane z obecnością wody. Tornado wodne jest zjawiskiem rzadkim, ale może być niebezpieczne dla jednostek pływających, takich jak łodzie czy statki. Tornado wodne wykazuje podobne cechy do tornada lądowego, ale różni się środowiskiem, w którym się rozwija. Powstaje, gdy ciepłe i wilgotne powietrze unoszące się nad powierzchnią wody spotyka się z chłodniejszym powietrzem atmosferycznym. Ten kontrast temperatur powoduje silne wznoszenie powietrza, tworząc charakterystyczną lejowatą strukturę. Tornado wodne charakteryzuje się zazwyczaj krótszą trwałością niż tornado lądowe. Mogą istnieć przez kilka minut do kilkunastu minut, choć niektóre mogą trwać dłużej. Prędkość przemieszczania się tornada wodnego jest zwykle niższa niż w przypadku tornada lądowego i zależy od prądów wodnych. Tornado wodne może stanowić zagrożenie dla jednostek pływających, ponieważ generuje silne wiatry i wzburza powierzchnię wody. Może przewracać łodzie, niszczyć mosty lub infrastrukturę nadbrzeżną oraz generować duże fale, które mogą być niebezpieczne dla osób przebywających w wodzie.
Tornado wielowirnikowe / Tornado z wieloma wirami
Tornado wielowirnikowe, znane również jako tornado wielotorowe, to rzadki i ekstremalnie niebezpieczny rodzaj trąby powietrznej, który charakteryzuje się posiadaniem kilku widocznych lejów powietrznych, wirujących wokół wspólnej osi. Jest to jedno z najbardziej destrukcyjnych i niebezpiecznych zjawisk atmosferycznych, które może spowodować ogromne zniszczenia. Charakterystyczne dla tornada wielowirnikowego jest to, że poszczególne leje powietrzne mogą poruszać się niezależnie, czasami w różnych kierunkach. To sprawia, że tornado wielowirnikowe jest szczególnie nieprzewidywalne i niebezpieczne. Prędkość przemieszczania się tornada wielowirnikowego może być bardzo wysoka i dochodzić do kilkudziesięciu kilometrów na godzinę. Tornado wielowirnikowe jest jednym z najbardziej destrukcyjnych zjawisk atmosferycznych. Może niszczyć budynki, wyrywać drzewa, zrywać linie energetyczne i powodować ogromne straty materialne.
Tornado superkomórkowe
Tornado superkomórkowe tworzy się w wyniku skomplikowanego procesu atmosferycznego, w którym występuje rotacja powietrza w chmurze burzowej. Mezocyklon jest głównym elementem tornada superkomórkowego. Jest to obszar, w którym powstaje intensywna rotacja powietrza na kilku poziomach atmosfery. Powietrze unoszące się w chmurze burzowej jest zasysane do mezocyklonu, a następnie ulega silnej rotacji. W rezultacie powstaje trąba powietrzna, która opada z chmury i dotyka ziemi, tworząc tornado. Tornado superkomórkowe charakteryzuje się długotrwałością i może utrzymywać się przez kilkadziesiąt minut do kilku godzin. Jest również niezwykle silne i może generować wiatry o prędkościach przekraczających 400 km/h. Ponadto, tornado superkomórkowe może mieć znaczną szerokość, dochodzącą nawet do kilkuset metrów, co zwiększa jego zdolność do niszczenia wszystkiego na swojej drodze. Wygląd tornada superkomórkowego jest charakterystyczny. Szyja tornado jest zazwyczaj ciemna i wygląda jak widoczny lejek skierowany w stronę ziemi. Zjawisko to jest efektem kondensacji pary wodnej w obszarze niskiego ciśnienia powietrza wewnątrz trąby powietrznej.
Tornado satelickie
Tornado satelickie to rodzaj tornada, które powstaje w pobliżu większego, głównego tornada, ale krąży w przeciwnym kierunku niż to tornado. Jest to dość rzadkie zjawisko i występuje jako mniejsza towarzysząca wirująca struktura wokół głównego tornada. Wygląd tornado satelickiego jest podobny do innych tornad, choć zwykle jest mniejsze i mniej intensywne od głównego tornada, z którym jest związane. Ma formę leja skierowanego w przeciwnym kierunku niż lej głównego tornada. Często ma też niższy poziom chmur i może być trudniejsze do zauważenia ze względu na swoje rozmiary i bliskość głównego tornada.
Sprawdź także: Prędkość i kierunek wiatru
Formacje tornadopodobne
Formacje tornadopodobne to zjawiska atmosferyczne, które wyglądają i zachowują się podobnie do tornad, ale nie są tak naprawdę pełnoprawnymi tornadami. Mogą one wywoływać pewne podobne efekty, takie jak rotacja powietrza czy lokalne zniszczenia, ale różnią się od prawdziwych tornad w kilku istotnych aspektach.
- Wir pyłowy to słup powietrza, który szybko obraca się wokół osi pionowej i unosząc kurz lub pył, tworzy kształt podobny do tornada. W przeciwieństwie do prawdziwych tornad, wiry pyłowe są zazwyczaj niewielkie, o średnicy od kilku metrów do kilkudziesięciu metrów, i występują w suchych, słonecznych obszarach, takich jak pola, pustynie czy piaszczyste równiny. Są one spowodowane przez lokalne różnice w temperaturze powietrza i prądach wiatru.
- Wiry ogniste są generowane w wyniku pożarów, gdy nagrzane powietrze unosi się w górę i tworzy wirujący kształt. Wiry ogniste są zazwyczaj mniejsze i krótsze niż pełnoprawne tornada, ale mogą być niebezpieczne ze względu na zdolność do przenoszenia ognia i rozprzestrzeniania się pożarów.
Warto zauważyć, że formacje tornadopodobne są zwykle słabsze i krócej trwające niż prawdziwe tornada. Chociaż mogą wywoływać lokalne zniszczenia i stanowić pewne zagrożenie, nie mają takiej samej skali i siły niszczycielskiej jak pełnoprawne tornada.
Tornada są niezwykle fascynującymi, ale również niebezpiecznymi zjawiskami atmosferycznymi. Ich potęga i destrukcyjna siła mogą spowodować ogromne zniszczenia i stanowić zagrożenie dla życia i mienia. Różne rodzaje tornad charakteryzują się unikalnymi cechami i mogą powstawać w różnych warunkach atmosferycznych. Pomimo ich grozy, badania tornad i zrozumienie ich mechanizmów jest niezwykle ważne dla nauki o atmosferze i prognozowaniu pogody.