Tsunami – co to jest i jak powstaje? Największe tsunami w historii!

Niewątpliwie tsunami należy do grupy żywiołów, nad którymi człowiek nie potrafi zapanować. Niesie ono zamęt i zniszczenie ogromnych rozmiarów. Jest doskonałym przykładem, jak bardzo istota ludzka jest bezsilna wobec potęgi Matki Natury. Warto przyjrzeć się bliżej temu zjawisku, a także zapoznać się z planem postępowania w razie wystąpienia zagrożenia.

Tsunami – co to jest?

Zacznijmy od tego, czym jest dane zjawisko, występuje ono w postaci fali oceanicznej, która może być wywołana podwodnym trzęsieniem ziemi, wybuchem wulkanu, czy też osuwiskiem ziemi, a także cieleniem się lodowców, znacznie rzadziej w wyniku upadku meteorytu. Od miejsca jej wzbudzenia fale rozchodzą się pierścieniowo. Na pełnym morzu ich długość wynosi do kilkuset kilometrów, a wysokość nie przekracza kilkudziesięciu centymetrów, wobec czego mogą one być niezauważalne. Fale ulegają spiętrzeniu, znajdując się dopiero w strefie brzegowej, właśnie tam osiągają wysokość na poziomie kilkudziesięciu metrów, w wyniku czego niszczą nadbrzeżne miejscowości. Fale tsunami najczęściej możemy zaobserwować w basenie Oceanu Spokojnego.

Jak powstaje tsunami?

Tsunami to potężne fale oceaniczne, które powstają głównie w wyniku różnych geologicznych zdarzeń, takich jak trzęsienia ziemi pod dnem oceanu, wybuchy wulkanów pod wodą, osunięcia ziemi do oceanu lub upadek dużych ilości materiału skalnego do wody. Proces powstawania tsunami można podzielić na kilka kroków:

1. Trzęsienie ziemi: Najczęstszą przyczyną tsunami jest trzęsienie ziemi pod dnem oceanu lub morza. Gdy dochodzi do trzęsienia ziemi, płyty tektoniczne przesuwają się, co może prowadzić do zmiany poziomu dna morskiego.
2. Przesunięcie podwodne: W wyniku trzęsienia ziemi dochodzi do przesunięcia podwodnego. Woda nad miejscem, gdzie doszło do przesunięcia, jest przesuwana w górę, tworząc dużą kopczykowatą fale wodną.
3. Tworzenie fali tsunami: Gdy przesunięcie podwodne jest wystarczająco duże, powstaje fala tsunami. Ta fala nie jest typową falą wodną, ale jest raczej długą i wąską falą, która może rozciągać się na setki kilometrów na otwartym oceanie. Jej długość może wynosić nawet kilka setek kilometrów, podczas gdy jej wysokość na otwartym oceanie jest stosunkowo niewielka.
4. Narastająca energia: Fala tsunami przenosi ogromną ilość energii, co sprawia, że ​​jest bardzo niebezpieczna. Kiedy fala zbliża się do płytkich wód przybrzeżnych, jej prędkość spada, ale wysokość drastycznie rośnie.
5. Uderzenie na brzeg: Gdy fala tsunami zbliża się do wybrzeża, jej energia jest skupiana, co sprawia, że ​​fala rośnie na wysokość i uderza na brzeg z ogromną siłą. To uderzenie może zniszczyć budynki, przenieść pojazdy i zalać obszary przybrzeżne.

Warto podkreślić, że tsunami nie jest związane z normalnymi falami morskimi, które są zazwyczaj wynikiem wiatru. Tsunami to zjawisko wywołane przez zmiany geologiczne pod dnem oceanu lub morza i jest znacznie bardziej destrukcyjne niż typowe fale morskie. Dlatego ważne jest, aby być świadomym zagrożenia tsunami w obszarach przybrzeżnych i stosować odpowiednie środki ostrożności oraz monitorować ostrzeżenia tsunami od odpowiednich służb meteorologicznych i sejsmicznych.

Rodzaje tsunami:

• lokalne (miejsce wzbudzenia jest umiejscowione blisko wybrzeża, czas przybycia to pół godziny),
• regionalne (zagrażają większemu obszarowi przybrzeżnemu, czas przybycia wynosi do 5 godzin od wzbudzenia),
• ponadregionalne (są w stanie obejmować tereny po obu stronach Pacyfiku, czas przybycia to od kilku do kilkunastu godzin).

Jakie są oznaki nadchodzącego tsunami?

Zazwyczaj przed katastrofą możemy odczuć trzęsienie ziemi w okolicach wybrzeża, następnie możemy zaobserwować cofanie się wody, która odsłoni nam znaczną część dna morskiego. Następnie naszym oczom ukaże się ściana wody, która zacznie się wdzierać na ląd, siejąc zniszczenie. Ciekawostką jest fakt, iż fala tsunami nie stanowi zagrożenia dla statków na wodzie. Jak wcześniej wspominaliśmy na głębokich wodach, wysokość spiętrzeń jest niezauważalna. Niebezpieczeństwo pojawia się w momencie zbliżenia się fali do brzegu. Cała masa energii pochodząca z prędkości fali musi gdzieś znaleźć ujście, dlatego następuje spiętrzenie fali. Na wybrzeżu jej wysokość osiąga nawet kilkanaście metrów, aby później siać zamęt i zniszczenie.

Gdzie najczęściej występuje tsunami?

Tsunami występują głównie w regionach o aktywnej sejsmicznej i wulkanicznej działalności, a także w obszarach przybrzeżnych na skraju dużych płyt tektonicznych.Aż 85% tsunami występuje w Oceanie Spokojnym, do najbardziej zagrożonych stref należą wybrzeża Kuryli, Alaski, Japonii, Chile, Kamczatki i Ameryki Środkowej. Może również wystąpić na Atlantyku, a także Oceanie Indyjskim. Oto niektóre z regionów, gdzie tsunami występują najczęściej:

1. Pacyfik: Pacyfik jest najbardziej aktywnym regionem pod względem występowania tsunami. Pacyficzny Pierścień Ognia, który obejmuje kraje takie jak Japonia, Indonezja, Filipiny, Chile i inne, jest szczególnie narażony na trzęsienia ziemi i wybuchy wulkanów, które mogą wywołać tsunami.
2. Ocean Indyjski: Region Oceanu Indyjskiego, w tym obszary wokół Indonezji, Sri Lanki, Indii i zachodniego wybrzeża Australii, jest również podatny na występowanie tsunami, ze względu na aktywność tektoniczną i wulkaniczną.
3. Morze Śródziemne: Morze Śródziemne jest kolejnym obszarem, gdzie czasami występują tsunami, zwłaszcza w rejonach takich jak Morze Egejskie i Morze Tyrreńskie. Tsunami w Morzu Śródziemnym mogą być wynikiem trzęsień ziemi i osunięć ziemi.
4. Ocean Atlantycki: Chociaż ryzyko tsunami w Oceanie Atlantyckim jest niższe niż w Pacyfiku czy Oceanie Indyjskim, to nadal występują tam pewne obszary narażone na to zjawisko. Szczególnie ważne jest wybrzeże Karaibów, które może być zagrożone tsunami po trzęsieniach ziemi lub wybuchach wulkanów na Morzu Karaibskim.
5. Morze Karaibskie: To morze, otaczające wyspy karaibskie, jest podatne na wystąpienie tsunami, głównie z powodu aktywności wulkanicznej i trzęsień ziemi w regionie.

Warto zaznaczyć, że ryzyko tsunami jest szczególnie wysokie w miejscach, gdzie dochodzi do kolizji płyt tektonicznych lub występują aktywne wulkany pod wodą. Dlatego obszary te są regularnie monitorowane przez służby sejsmiczne i meteorologiczne, aby ostrzegać ludzi o ewentualnych zagrożeniach tsunami i umożliwić im podjęcie odpowiednich środków ostrożności w razie konieczności.

---

Sprawdź także: Gdzie występuje najwięcej tornad!

---

Tsunami w Polsce – czy to możliwe?

Według Instytutu Geofizyki Uniwersytetu Warszawskiego jest to raczej niemożliwe. Bałtyk należy do płytkich wód, na których nie obserwujemy silnych trzęsień, w najgorszym przypadku moglibyśmy spodziewać się kilku centymetrowej fali tsunami. Jak już wiemy, są one skutkiem w głównej mierze trzęsień ziemi, co w Polsce nie ma miejsca, także mogłyby powstać jedynie w następstwie uderzenia w Bałtyk dużego meteorytu bądź planetoidy. Łatwo się domyślić, że prawdopodobieństwo tego typu wydarzeń jest znikome.

Największe tsunami w historii – TOP5

1. Krakatau 26 sierpnia 1883 roku
   Powodem powstania fali sejsmicznej była erupcja wulkanu Krakatau, uznana za największy wybuch wulkanu w dziejach ludzkości. Przez kilka godzin wulkanem wstrząsały eksplozje, które za dnia były słyszalne w odległości 3200 km, a w nocy nawet 4325 km. Fale powstałe w wyniku tej erupcji osiągnęły wysokość 40 metrów. Śmierć poniosło 36 000 osób.
2. Trzęsienie ziemi w Lizbonie 1 listopada 1755 roku
   Przyczyną było podmorskie trzęsienie ziemi od 150 do 500 km na południowy zachód od Lizbony. Wywołało ono fale o wysokości 20 metrów, która zalała port wraz z centrum Lizbony. Na terenach, których nie dotknęło tsunami, rozszalały się pożary, które utrzymywały się do 5 dni. Fale tsunami pojawiły się na Północy Afryki, a także w całej Europie. Liczba zabitych wynosiła 60 000 osób.
3. Erupcja w Starożytnej Grecji
   Na wyspie Tera, zwanej także Santorini eksplodował podmorski wulkan około 1500 roku p.n.e. Prawdopodobnie to pierwsze tsunami, które zostało uwiecznione przez źródła pisane. Skala ofiar była oszacowana dzięki danym archeologicznym na poziomie ponad 100 000 osób. Fala tsunami zarysowała się na poziomie 15 metrów i uderzyła w okoliczne wyspy oraz Grecję kontynentalną. Możliwe jest, że to właśnie ta erupcja znacznie wpłynęła na zniszczenie cywilizacji minojskiej. 
4. Tsunami na Oceanie Indyjskim 26 grudnia 2004 roku
   Niedaleko wybrzeży Sumatry miało miejsce silne trzęsienie ziemi (9,1-9,3 stopni w skali Richtera). Wywołało potężne tsunami, które sięgnęło nawet wybrzeża Somalii. W jego wyniku około 2 miliony osób zostało zmuszone do opuszczenia swoich domów. Wysokość fali wyniosła 15 metrów a liczba zabitych kształtowała się na poziomie 226 000 osób.
5. Tsunami na Morzu Południowochińskim 22 maja 1782 roku Danych na temat tej tragedii w archiwach znajdziemy niewiele. Jednak sugerując się Radzieckim katalogiem tsunami opublikowanym w 1964 roku, możemy mniemać, iż liczba zabitych stanowiła 40 000 osób, a przyczyną było trzęsienie ziemi.

---

Jak się przygotować do tsunami?

1. Zanim udasz się w rejony zagrożone tym zjawiskiem, zarejestruj się w serwisie Ministerstwa Spraw Zagranicznych Odyseusz (żeby Twoja obecność na terenie zagrożonym była odnotowana).
2. Zadbaj, aby Twoje ubezpieczenie obejmowało także skutki katastrof naturalnych.
3. Miej zapisane w telefonie numery do ratunkowych służb, rodziny, ambasady czy ubezpieczyciela.
4. W miejscu zakwaterowania zapoznaj się z planami ewakuacji.
5. Warto mieć uzgodnione miejsce zbiórki, w którym w momencie zagrożenia spotkacie się z rodziną w razie rozłąki.
6. Zorientuj się czy masz dostęp do radiowych transmisji.
7. Drogę ewakuacji zaplanuj tak, aby pieszo dotrzeć do najwyższej położonego miejsca maksymalnie w ciągu 15 minut.
8. Warto jest mieć przygotowaną torbę z lekarstwami, dokumentami (wystarczające będą ich kopie), gotówką oraz wodą.

Co zrobić w trakcie tsunami?

1. Gdy następuje trzęsienie ziemi, uklęknij, wspierając się na łokciach jednocześnie, zakrywając głowę, bądź jeśli to możliwe schroń się pod stołem.
2. Gdy wstrząsy ustaną, postępuj zgodnie z instrukcjami władz, jeśli jednak nie usłyszysz oficjalnego polecenia ewakuacji, udaj się do najwyższego punktu w głębi lądu.
3. Najkorzystniej będzie poruszać się pieszo, gdyż używając samochodu do ucieczki, możemy natrafić na korek.
4. Jeśli Twoim oczom ukaże się fala, jesteś prawdopodobnie zbyt blisko, aby móc jej uciec.
5. Jeśli znajdziesz się w wodzie, postaraj złapać rzeczy, na której możesz pływać, może to być przykładowo tratwa, drzwi lub pnie drzew.
6. Wówczas, gdy jesteś w łodzi, musisz płynąć w kierunku otwartego morza.
7. Gdy jednak znajdujesz się w porcie, koniecznie udaj się w głąb lądu.

Co należy zrobić po przejściu tsunami?

1. Do czasu aż władze nie ogłoszą braku zagrożenia, pozostań z dala od strefy zagrożonej.
2. Słuchaj audycji radiowych z bieżącymi informacjami dotyczącymi bezpieczeństwa.
3. Stosuj się do instrukcji władz lokalnych.
4. Unikaj uszkodzonych dróg, budynków i mostów.
5. Poruszanie się po wodzie powodziowej jest niebezpieczne, ponieważ mogła zostać zanieczyszczona, jest także spore ryzyko porażenia prądem.
6. Postaraj się do kontaktu z rodziną i przyjaciółmi użyć wiadomości tekstowych oraz mediów społecznościowych, żeby nie przeciążać telefonicznych linii.
7. Uwiecznij wszystkie szkody, jakie zostały przez Ciebie poniesione na zdjęciach, a następnie skontaktuj się w tej sprawie z firmą ubezpieczeniową, aby uzyskać pomoc.

 

Źródło:

• https://www.gov.pl/web/dyplomacja/tsunami
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Tsunami